Jastkowice – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, w gminie Pysznica. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.
Położenie, krajobraz
W pobliżu Jastkowic, na terenie gminy Pysznica znajdują się dwa rezerwaty przyrody:
Rezerwat przyrody Imielty Ług, gdzie znajdują się charakterystyczne dla Puszczy Solskiej obszary rozległych bagien, zarastających zbiorników.
Rezerwat przyrody Jastkowice o pow. 45,68 ha. Został on utworzony w celu ochrony fragmentu dawnej Puszczy Sandomierskiej. Rośnie tu wiele gatunków drzew, takich jak: jodła, świerk, grab, sosna, buk, olcha, jawor, brzoza. Interesujące jest też runo leśne. Spotkać tu można m.in. czerniec groszkowy, czosnek niedźwiedzi, żywiec gruczołowaty.
Historia
Pierwsza wzmianka o Jastkowicach pochodzi z 1325 roku. Starosta sandomierski Drogosz z Chrobrza nadał sołectwo we wsi Jastkowice Mikołajowi z Jastkowic. Ale właściwy termin lokalizacji Jastkowic łączy się z datą 1 sierpnia 1375 roku, kiedy to królowa Węgier i Polski Elżbieta potwierdziła przywilej starosty Drogosza z Chrobrza. Legenda o wsi Jastkowice mówi, że księżniczka Elżbieta, córka Władysława Łokietka dała swojemu giermkowi Jaśkowi duży obszar leśny w podzięce za uratowanie jej życia, gdy napadł na nią dziki niedźwiedź. Nazwa wsi przez wiele pokoleń ulegała przeobrażeniom - Jaśkowice – Jaszkowice – Jastkowice. Wkrótce stały się wsią, w której powstały maziarnie i smolarnie. Potem w Jastkowicach zaczęto wytapiać żelazo wykorzystując do procesu hutniczego rudy darniowe. Król Zygmunt Stary w 1515 roku nadał Piotrowi przywilej budowy rudnicy, która stała się początkiem huty i kuźni żelaza. Z hutnictwem żelaza związane jest powstanie przysiółka Jastkowic - Ruda Jastkowska. Jej mieszkańcy zajmowali się wydobywaniem rudy darniowej na potrzeby rudnic jastkowskich. W Jastkowicach wyroby z żelaza produkowano przez 250 lat. W XVI wieku w Jastkowicach mieszkało 79 kmieci. Osadnictwo stale się zwiększało. Po I rozbiorze Polski Jastkowice znalazły się pod zaborem austriackim. Mimo wielu zawieruch dziejowych wieś była jak na owe czasy ludna, zamieszkiwało w niej 120 osadników. Jastkowice były wsią królewską. Na przełomie lat 20. i 30. XIX wieku władze austriackie zaczęły wyprzedaż dóbr królewskich. Wtedy w 1829 roku Jerzy Lubomirski nabył wieś Jastkowice z licznymi przysiółkami i wydzierżawił Rudę Jastkowską. Ruchy niepodległościowe (powstanie listopadowe, powstanie styczniowe) kształtowały świadomość narodową mieszkańców Jastkowic i całego Zasania. Gdy w 1918 roku odrodziła się Polska, jastkowiczanie włączyli się do tworzenia i utrwalenia niepodległego bytu narodowego. W czasie II wojny światowej Jastkowice i przyległe wsie związane były w konspiracją antyniemiecką. W okresie okupacji z jastkowskiej parafii zginęło 90 osób, a około 160 wywieziono na przymusowe roboty do Niemiec.
Jastkowice i cała parafia zaczęły zmieniać swe oblicze po wojnie, gdy pobliska Stalowa Wola stała się znaczącym ośrodkiem przemysłu. Wtedy wielu mieszkańców podejmowało pracę zarobkową w stalowowolskich zakładach i firmach. Wytworzyła się wówczas klasa chłoporobotników.
Religia
Parafia rzymskokatolicka pw. Przemienienia Pańskiego w Jastkowicach od 2010 znajduje się w dekanacie Pysznica (diecezja sandomierska). Do parafii Jastkowice należą również: Bąków, Chłopska Wola, Dębowiec, Kochany, Kuziory, Lipowiec, Ludian, Majdan, Moskale, Palenie, Radeczyna, Ruda Jastkowska, Ugory, Zaonie. Mieszka tu około 2 tys. ludzi, w zdecydowanej większości rzymskokatolicy, ale żyją tu także, obecnie już nieliczni, wyznawcy Kościoła Polskokatolickiego (należący do miejscowej parafii, również pw. Przemienienia Pańskiego), a także nieco ponad trzydziestu świadków Jehowy.
Odpust w parafiach (rzymskokatolickiej i polskokatolickiej) odbywa się 6 sierpnia.
Parafia rzymskokatolicka
Proboszcz: ks. Tadeusz Mach (1971-2010), ks. Adam Węglarz (od 2010)
Wikariusze: ks. Mieczysław Kata (2004-2006), ks. Mariusz Kusiak (2006-2008), ks. Krzysztof Sitarz (2008-2009), ks. Adam Węglarz (2009-2010), ks. Marek Krawczyk (od 2010).
W 2007 został wydany album z okazji 100-lecia poświęcenia kościoła.
Parafia polskokatolicka
Proboszczem parafii jest ks. Józef Dutkiewicz. Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego znajduje się przy ulicy Cichej 2.
Cmentarz
Cmentarz w Jastkowicach założono w 1926 na gminnym gruncie zaintabulowanym na rzecz parafii w 1927. Był ogrodzony drewnianym płotem, potem zbudowano drewniane prosektorium. Cmentarz poświęcił 1 maja 1926 ks. dziekan Michał Dukiel.
Na cmentarzu znajduje się grób Jana Markuta "Wichury", partyzanta oddziału "Ojca Jana" i zesłańca na Syberię.
Pomnik na jastkowskim cmentarzu został odsłonięty w październiku 2004. Postawiony jak głosi tablica:
W hołdzie poległym mieszkańcom tej ziemi,
ofiarom faszyzmu niemieckiego i komunizmu.
Pomysłodawcą pomnika był proboszcz jastkowski ks. Tadeusz Mach.
Sport
Ludowy Zespół Sportowy Bukowa Jastkowice
Edukacja
Zespół Szkół im. Armii Krajowej w Jastkowicach (Publiczna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum Publiczne)
Źródło:http://pl.wikipedia.org/wiki/Jastkowice
|
