Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Olchowcach - historyczna cerkiew i parafia istniejąca na terenie gminy Sanok w okresie od 1844 do 1946. 
Duszpasterska posada w Olchiwcjach (łemkowskie Wilchiwci ) rozpoczyna się w czasach udzielnych ruskich książąt, którzy posiadali tutaj swoje dobra i zarządzali nimi poprzez swoich zarządców. Po upadku w 1340 roku staro–halicko-ruskiej administracji przeszły te dobra na własność królów polskich. Jednak olchowieccy zarządcy sprawowali swój urząd jakieś 200 lat za czasów starej Polski, a nawet zajmowali wysokie stanowiska w sanockich sądach.
Najstarsza wzmianka o olchowieckiej cerkwi widnieje w 1442 roku, wtedy Polski król Władysław Warneńczyk nadał ją razem z gruntami za zasługi Piotrowi Czeszykowi, synowi sanockiego sędziego z Tyrawy Solnej Mikołaja Czeszyka. Imiona dawnych olchowieckich duchownych z tytułami „batko”, „Baytko” znajdujemy w XI i XVI tomach Sanockich Grodzkich i Ziemskich Akt.
Późniejszych świadków, co do służby i wydarzeń w olchowieckiej parafii aż do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku należy szukać w niewykorzystanych jeszcze naukowo do tej pory historycznych materiałach greckokatolickiego przemyskiego Kapitulnego Archiwum . Po rozbiorze Polski olchowiecką Królewszczyznę przeniosła austriacka administracja do Tyrawy Solnej gdzie specjalnie ad hoc utworzono tzw. „Verwaltungs – Amt”.
W Bykowcach była kiedyś samodzielna greckokatolicka parafia. Za panowania austriackiego cesarza Józefa II przyłączono ja jako dojazd do parafii w Olchowcach. W tym czasie miejscowi właściciele ziemscy sprowadził kilku Mazurów do Bykowiec. Przez zapoczątkowaną przez nich praktykę mieszanych małżeństw z ruskimi dziewczynami, w końcu XIX wieku doszło do tego, że ludność Bykowiec stała się na pół polsko-ruską osadą. Jeszcze teraz (2007) pokazują w Bykowcach miejsce gdzie stało kiedyś miejscowe greckokatolickie plebaństwo.
Z początkiem XIX stulecia przyłączono jeszcze za ks. Piotra Jarosewicza do olchowieckiej parafii greckokatolickiej nielicznych mieszkańców z małżeństw mieszanych z wioski Liszna gdzie jeszcze do tej pory mieszka kilkadziesiąt osób obrządku greckokatolickiego. Obecnie w tej wsi nikt już nie posługuje się językiem rusińskim. Latynizacji wioski dokończyli również w przeciągu stuleci miejscowi polscy właściele ziemscy.
O. Piotr Jarosewicz wybudował cerkiew i probostwo w Olchowcach. Po jego śmierci (+1830) przyszedł do Olchowiec o. Antoni Borkowski, który wiele zasłużył się w pracy nad religijnym podniesieniem parafii. Po nim objął rządy w Olchowieckiej parafii o. Dymitr Zublikiewicz, za którego założono w wiosce parafialną szkołę, przemianowaną w 1861 roku na trzyklasową. W niej egzaminował wszystkich (diakon?) nauczyciel Michaił Lisowskij, uczył 40 lat. W 1872 otrzymał parafię w Olchowcach o. Teodor Semećka, który duszpasterzował tu do 1900 roku. Jego wnuk o. Antoni Krynicki uprawiał w czasie jego przedśmiertnej drogi parafię i wybudował nową cerkiew w Bykowcach. Następny miejscowy proboszcz o. Aleksander Witkowić (+1921) zajął się upiększaniem podupadłej cerkwi w Olchowcach i ustanowił mistrza dla wysłużonego gimnazjum katechetę w Sanoku o. Josifa Moskalika, który duszpasterzował tutaj aż do śmierci (6 grudnia 1931 r.).
Od roku 1948 budynek byłej cerkwi jest siedzibą kościoła oraz parafii rzymskokatolickiej pw. Wniebowstąpienia Pańskiego w Sanoku.
Źródło:http://pl.wikipedia.org/wiki/Cerkiew_Wniebowst%C4%85pienia_Pa%C5%84skiego_w_Olchowcach
|
