Brzezna (dawniej Brzeźna) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Podegrodzie. Największa miejscowość w gminie Podegrodzie. Wieś należy do miejscowej parafii Najświętszego Ciała i Krwi Pana Jezusa. 
Położenie
Wieś położona jest w dolinie rzeki Brzeźnianka, na granicy Beskidu Wyspowego i Kotliny Sądeckiej, na wysokości od 300 do 657 (Litacz) m n.m.p.. Zajmuje 10,5 km² (16,2% powierzchni gminy). Graniczy z: Podrzeczem, Chochorowicami, Trzetrzewiną, Wysokim, Długołęką-Świerklą, Gostwicą, Stadłami oraz z Starym Sączem. Przez południowo-wschodnią część wsi przebiega obwodnica Podegrodzia, w ciągu drogi wojewódzkiej nr 969 (Stary Sącz - Nowy Targ).
Toponimika nazwy
Najstarsze zapisy nazwy w dokumentach to Brezna (1280 r.) i Bzesdna (1384 r.). Jan Długosz w "Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis" podaje nazwę Brzezna. Nazwa pochodzi od prasłowiańskiego słowa, oznaczającego miejsce porośnięte brzozą, las brzozowy.
Historia
Pierwszy dokument, w którym wymieniona jest nazwa wsi pochodzi z 6 lipca 1280 roku. Wchodziła wtedy w skład posiadłości Klarysek ze Starego Sącza. Jednak część wsi należała do rycerza Marcina syna Unisława. Na przełomie XIII i XIV wieku on został właścicielem całej Brzeznej. Następnymi właścicielami wsi byli: w 1316 r. jego synowie, w 1357 r. Unisław z Brzeznej, a w XV wieku Gryfici, a później Mikołaj Gedko z Bobowej.
W XVI wieku istniejący w Brzeznej folwark zakupił bogaty kupiec i rajca z Nowego Sącza. W okresie reformacji w Brzeznej silne wpływy mieli arianie. Na przełomie XIX i XX wieku Brzezna stanowiła własność Stadnickich z Nawojowej. W końcu XIX wieku hrabia Stadnicki wybudował tu browar, mieszczący się na terenie obecnego Instytutu Sadownictwa.
W czasie II wojny światowej około 40 młodych dziewcząt i chłopców wywiezionych zostało na przymusowe roboty do Niemiec. Po wyzwoleniu w 1945 roku, część majątku Stadnickich została podzielona. W 1954 roku grunty te przejął Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa. Do 1 stycznia 1973 roku Brzezna była siedzibą gromady, do której należały wsie: Chochorowice, Długołęka-Świerkla, Gostwica i Podrzecze. Później jako sołectwo weszła w skład gminy Podegrodzie.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Demografia
Ludność według spisów powszechnych, w 2009 wg PESEL 2339 osób
Zabytki
Dwór Stadnickich - XIX-wieczny dworek, położony na terenie dzisiejszego instytutu sadownictwa. Obok dworu, zabudowań gospodarczych, czworaków dla służby, zbudowano tutaj browar wraz ze specjalnym wodociągiem i stawem odpływowym, rozebrany po zakazie produkcji alkoholu wydanym przez władze austriackie
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego - kościół pomocniczy dobudowany w latach 1987-1995 do istniejącej kaplicy mszalnej z 1691 r. Znajduje się tu łaskami słynąca rzeźba Chrystusa Frasobliwego, barokowa, z przełomu XVIII i XIX wieku.
Edukacja
Gminne Przedszkole w Brzeznej
Szkoła Podstawowa im. Jana III Sobieskiego w Brzeznej
Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Brzeznej-Litaczu
Gimnazjum im. Św. Jadwigi Królowej
W budynku prywatnym mieści się filia Biblioteki Gminnej w Podegrodziu. Powstała 21 maja 1987 roku.
Dział Naukowy Sadowniczego Zakładu Doświadczalnego umożliwia odbycie praktyk i stażu, prowadzi szkolenia specjalistyczne z zakresu sadownictwa, organizuje program edukacyjny dla wycieczek.
Sport
W Brzeznej znajduje się pełnowymiarowa hala sportowa, a także kompleks sportowy Orlik 2012.
Sztuka
We wsi działa twórca ludowy - Stanisław Ledniowski. Pisze wiersze, ale głównie zajmuje się malarstwem. Uwiecznia kwiaty, motywy ze swojego życia, a także architekturę Starego Sącza
Źródło: Wikipedia.org
|
