Bykowce

Wioska leżąca u podnóża Gór Słonnych, na prawym brzegu Sanu, przy głównej drodze z Sanoka do Przemyśla. Liczy niemal 800 mieszkańców. Od północy graniczy z Parkiem Krajobrazowym Gór Słonnych. W miejscowości tej istnieje izba pamięci poświęcona „żołnierzom września” oraz ekspozycja historyczno-przyrodnicza. Obydwie zlokalizowane w budynku dawnej szkoły.

Szerokość geograficzna 4932\'45.4''N

Długość geograficzna 2216\'12.9''E

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1435 r. i odnosi się do jej zachodniej części o nazwie Rytarowce, zwane też Rytarowicami. Jej właścicielem był wóczas Piotr Czeszkowicz z Tyrawy Wołoskiej. W latach 1443 - 1459 wieś określana jest nazwą Dolina, a jej właściciel Henryk z Rytarowic pisz swoje nazwisko jako de Bykowcze.

Część obecnych Bykowiec, wówczas o nazwie Dambrowka (Dąbrówka) pojawiła się w 1438 r. Sama współczesna nazwa miejscowości pochodzi z 1491 r. Natomiast Zawadka Bykowska nazywana jest obecnie Bykowce – Osiedle. W XV w. pojawiła się też osada o nazwie Zawadka lub Netrebka. Nazwa Zawadka sugeruje istnienie tu miejsca, w którym w średniowieczu przegradzano trak w razie najazdu obcych wojsk. Jeszcze w 1526 r. istnieją obok siebie 2 oddzielne miejscowości, Bykowce i Rytarowce, które dopiero z czasem utworzą jedną wieś.

Prawdopodobnie w Bykowcach już w XIV w. stał dwór obronny Mikołaja Czeszyka, którego potomkowie przyjmą nazwisko Rytarowski. W XVII w. dwór przechodzi w ręce Dębickich, a na początku XIX w. przejmuje go rodzina Wenzlarów. Następnie dobra przechodzą we władanie Tarnawieckich, a w okresie międzywojennym Płanetów.

Pierwsza cerkiew w Bykowcach stała zaś zapewne na miejscu zwanym „Cerkwisko”. Powstała w 1626 r. Kolejną cerkiew zbudowano w 1724 r., na wzgórzu pod lasem. Ostatnia świątynia, drewniana cerkiew, powstała w 1900 r. nieopodal starego cmentarza. Uszkodzona pociskiem podczas działań wojennych w 1944 r., stała jeszcze do 1949 r., aż została rozebrana. Na przycerkiewnym cmentarzu zachował się grobowiec Tarnawieckich oraz mogiły żołnierzy poległych we wrześniu 1939 r. Im też poświęcony jest pomnik przedstawiający „poszarpany sztandar”. Upamiętniający bitwę z 10 września 1939 r. Stoczoną tu przez żołnierzy polskich, z 6 Pułku Strzelców Podhalańskich pod dowództwem ppor. Mariana Zaremby, z nadciągającymi od strony Sanoka oddziałami niemieckimi.

W okresie od września 1939 r. do czerwca 1941 r. Bykowce znajdowały się po radzieckiej stronie granicy, oddzielającej ZSRR od Generalnego Gubernatorstwa. W tym czasie Rosjanie zorganizowali tu gospodarstwo państwowe o nazwie „Kołchoz im. 17 września” i rozpoczęli budowę fortyfikacji granicznych, nazwanych później „Linią Mołotowa”. W 1947 r. wysiedlono ludność ukraińską na tzw. „Ziemie Odzyskane”.

Warto jeszcze wspomnieć o ropie wydobywanej w Bykowcach w drugiej połowie XIX w., w miejscu zwanym „Ripne”. Obecnie znajduje się tu rezerwat „Polanki”.

Zabytki

- Pałac wzniesiony na początku XX w. prawdopodobnie dla Tarnawieckich, w stylu architektury uzdrowiskowej, murowany i otynkowany. Stoi na fundamentach starszego, prawdopodobnie osiemnastowiecznego dworu. Po wojnie częściowo rozebrany, remontowany w 1976 r., użytkowany przez PGR. Wokół pozostałości parku założonego na początku dziewiętnastego wieku.

- Metalowy krzyż „pańszczyźniany” z 1848 r.

- Na terenie wioski zachowało się tez kilka bunkrów z dawnej „linii Mołotowa” zbudowanych w latach 1940-41, niektóre stosunkowo dobrze zachowane.

Szlaki przez miejscowość

Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Polanki”.

Szlak wodny – Błękitny San.

Oprac: Grzegorz Dereń  /  ZETO - RZESZÓW