Wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zarszyn, dawniej miasto, prawa miejskie utraciło w roku 1919. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.   Szerokość geograficzna 4937\'14.8''N
Długość geograficzna 22 1\'7.99''E Historia
Miejscowość położona jest na terenie dołów jasielsko-sanockich, w okolicy przeważają gleby bardzo żyzne, I klasy. Za panowania Kazimierza Wielkiego w miejscu dzisiejszego Jaćmierza powstała niewielka osada. W 1390 r. rycerz Fryderyk Myssnar z Miśnii otrzymał wieś jako dar za zasługi wojenne od Władysława Jagiełły.W dokumencie z 1390 r., dotyczącym Jaćmierza w opisie granic wymieniono "...campum dictum Dlugie pole". W roku 1390 król Władysław nadaje przywilej dla wsi Jaćmierz, której granice biegną, m.in. do potoku Siedliska, a tym potokiem do bagna.(Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Pielnica").
W roku 1427 w dokumentach figuruje Jaćmierz, kiedy to Piotr Mleczko z Jedlicza, pożycza szlachetnemu Fryderykowi z Jaćmierza 100 marek. Prawa miejskie Jaćmierz ma od 1437 w. Miasto stanowiło następnie własność rodu Jacimierskich, którzy wywodzili się od wspomnianego Fryderyka Myssnara, z których Jan Jaćmierski podpisał w 1464 r. konfederację szlachty z Lwowem. Nazwę miejscowości dawniej zapisywano jako: Oppido Iaczymyrz (1437), Iaczymyerz (1484), Jaczmyerz (1508), Jacimierz (1653). W owym czasie miejscowość leżała w dawnym województwie ruskim (ziemia sanocka). W roku 1460 odnotowano pierwszych rajców miejskich Michaela Naydethera i Stanisława Steala, którzy złożyli podpisy z okazji fundacji kościoła przez Fryderyka pana na Jaćmierzu. Pod koniec XV wieku własność Jakuba Pieniążka od 1493 wojskiego sanockiego, starosty sanockiego oraz jego żony Anny Zarszyńskiej, córki Stanisława Zarszyńskiego.
W II poł. XVI wieku Jaćmierz był własnością Stanisława Drohojowskiego - kasztelana przemyskiego h. Korczak (zm. ok. 1583) sekretarza królewskiego. Od roku 1558 funkcjonował dość krótko, zbór ewangelicki, kalwiński, a mecenasem kościoła był Stanisław Drohojowski kasztelan przemyski. Zbór przetrwał najazdu tatarskiego w roku 1624. Grunty miejskie dzielą się w tym czasie na niwy Piernikówka, Obszary, Podłe Błonie i Janikówka. W XVII Jacmierz był własnością Adama Bala-chorążego przemyskiego, (zm. ok. 1646), w 1634 r. ożenionego z Reginą Konstancją z Konar. Potem Jaćmierz należał do wdowy po Adamie Balu. W XVIII do Śleszyńskiego- kasztelana brzeskiego, potem do wdowy Anastazji Grabowskiej Sleszyńskiej.
W 1795 roku Jaćmierz należał do Stanisława Grodzickiego. W 1819 r. Jaćmierz wraz z Posadą Jaćmierską Dolną, Posadą Jaćmierską Górną i Chmurówką został sprzedany przez ówczesnego właściciela tych dóbr, Feliksa Grodzickiego, Sebastianowi Ostaszewskiemu. Ten z kolei przepisał je w 1832 roku swej córce, Marii Ostaszewskiej (ur. 1805), która w 1829 roku poślubiła Franciszka Aleksandra Grotowskiego (ur. 1780). Po Franciszku i Marii Grotowskich dziedziczył ich syn, Leon Grotowski (ur. 1834), żonaty z Marią z hr. Starzeńskich (ur. 1845). Z kolei po Leonie i Marii Grotowskich dobra jaćmierskie otrzymał w spadku ich syn, Władysław Grotowski (1871-1930), żonaty ze Stanisławą z Dydyńskich. Ostatnim właścicielem był syn Władysława i Stanisławy Grotowskich, Franciszek (1906-1962). Po II wojnie światowej jego majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa.
W Jaćmierzu od czasów lokacji miasta odbywały się trzy jarmarki w roku 12 marca, 8 maja i 24 czerwca, targ odbywał sie co tydzień. Handlowano bydłem i końmi oraz drobnicą. W interesach przyjeżdżali kupcy z Węgier. Do majątku Grotowskich należała jedna z największych w całej Galicji hodowla bydła zarodowego rasy simentalskiej i berneńskiej sprowadzonego z Szwajcarii. Od tamtych czasów tradycję hodowlaną simentali podtrzymuje ośrodek bydła zarodowego w Odrzechowej. Istniały cechy rzemieślnicze, stolarski, ślusarski, tkacki, garncarski, garbarski - największym był cech szewski. Pod koniec XIX wieku do nowych zajęć doszło chmielarstwo, a zbyt zapewniał nowo otwarty browar w Zarszynie.
W roku 1880 miasto liczyło 145 domów oraz 840 mieszkańców, wyłącznie Polaków. W roku 1898 miasteczko (nm. Markt) liczyło 148 domów oraz 716 mieszkańców, w tym 650 rzymskich katolików oraz 52 Żydów, językiem polskim posługiwało się 716 osób. Powierzchnia miasta wynosiła 4,06 km². Obszar dworski z folwarkiem Stefanówka wynosił 3,56 km² i zamieszkany był przez 32 osoby. Całkowicie zniszczony przez armię rosyjską w roku 1915, prawa miejskie Jaćmierz utracił po I wojnie światowej. W roku 1929 miasteczko liczyło 620 mieszkańców, właścicielem większościowym był Leon Grotowski. W miasteczku funkcjonowała Kasa Stefczyka, Spółdzielnia Rolnicza. Działalność usługową prowadzili handlarz bydła Wilner A., kowal Lutecki S., rzeźnik Musiał k., sklep Silberman E., i Smolnicki B. oraz gospodę Wilner K. Obwód sanocki AK wydawał w czasie okupacji, tygodnik pt. Przegląd Tygodniowy wychodzący w Jaćmierzu pod red. Jana Radożyckiego W Jaćmierzu znajduje się Kościół Polskokatolicki p.w Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Architektura sakralna
Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wzniesiony został w poł. XVII w. Zniszczony przez pożar w 1737 r., został odnowiony i przebudowany w 1760 r. Rozbudowa objęła m.in.: wzniesienie dwóch wież i kruchty w fasadzie zachodniej, powiększenie zakrystii, wydzielenie trzech naw we wnętrzu. W XIX w., dobudowano do nawy dwie kaplice tworzące rodzaj transeptu. Kościół w Jaćmierzu jest jednym z nielicznych dwuwieżowych kościołów drewnianych naśladujących architekturę murowaną.
Zabytki
Pozostałe zabytki to zabudowa rynku, kaplica cmentarna Ostaszewskich 1856 r., kapliczki przydrożne z XIX w. Trwają prace przy rewitalizacji rynku.
Źrodło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Ja%C4%87mierz
|
