Jasionów – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Haczów. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.  Szerokość geograficzna 4939\'22.7''N
Długość geograficzna 2158\'32.4''E
Historia
Wieś oddalona 7 km od Haczowa, w kierunku wschodnim. Za pierwotną postać nazwy wsi wbrew chronologii zapisów można przyjąć formę Jasiona, reprezentującą ginący typ przymiotnika. Jest to nazwa fizyczna w związku z jasion (jasień, jasień). W źródłach nazwa wsi pisana była w następujących postaciach: Iassonow (1427), Iassenow (1430), Iassenow, Iassyenow (XVI w.), Jaszionow (1589), Jasionów (1614), Jasionów (XIX w.).
Pierwszym znanym nam właścicielem Jasionowa był Mikołaj z Jasionowa (1424-28). Po nim wieś była własnością jego synów: Pawła, Jana i Dobiesława Jasieńskich. Ich siostra była żoną szlachcica Mikołaja Cygana. Jasieńscy byli także właścicielami Zmiennicy i Turzego Pola. Po śmierci braci często dochodziło do waśni między spadkobiercami, stąd w roku 1455 sprawy te rozstrzyga przebywająca w Krośnie królowa Zofia.
W 1427 r. proboszczem istniejącej już tutaj parafii był Szczepan, zaś w latach 1444-55 funkcję tę pełnił ks. Andrzej. W skład jasionowskiej parafii pod koniec XV stulecia wchodziły wsie: Buków, Turze Pole, Trześniów, Wzdów, Zmiennica i Jasionów.
Pierwszymi [potrzebne źródło] znanymi z dokumentów mieszkańcami osady byli: Iwan Parek (1430), Maczek Koncziek (1439), Iacobus Goły (1442), Hrin, Nyesczor, Iacow Ruthenus, Paschco Minkowicz (1443).
W XV stuleciu istniała tutaj cerkiew prawosławna. Pod koniec XVI wieku (1590 r.) dziedzic Jasionowa Jerzy Błoński wypędził miejscowego proboszcza, spalił akta parafialne, a kościół zamienił na zbór kalwiński. Wygnany duszpasterz znalazł schronienie w Trześniowie (mieszkańcy tej wsi własnym sumptem wybudowali kościół) i stąd administrował dawną parafią, Dopiero w roku 1644 ks. Sebastian Zyberowicz odzyskał dawną świątynię w Jasionowie. Stało się to za sprawą Trybunału Lubelskiego. Konsekracja odnowionej świątyni odbyła się dwa lata później, 1 listopada. Od tego czasu - aż do 1913 r. - kościół w Trześniowie był świątynią filialną.
Powierzchnia Jasionowa w 1785 r. wynosiła 6,08 km². W miejscowości tej mieszkało 411 osób, w tym 11 Żydów. W roku 1867 liczba mieszkańców wzrosła do 550. W tym okresie wieś była własnością Truskolaskich. Z rodziny tej wywodzi się generał Gustaw Truskolaski. Urodził się 2 XI 1870 r. w Jasionowie. Od 1892 r. pełnił służbę w armii austriackiej. Od 2 XI 1918 r. służył w wojsku polskim. W 1924 r. awansował do stopnia generała brygady. Zmarł 4 V 1934 r. Odznaczony był Orderem Virtuti Militari 5 kl. i Krzyżem Walecznych.
W roku 1883 powstał w Jasionowie jeden z pierwszych w Galicji ludowych zespołów amatorskich, który wystawił we wzdowskiej stajni wyścigowej Teofila Ostaszewskiego sztukę Władysława Antczyca "Flisacy". Organizatorem tego amatorskiego ruchu teatralnego był syn miejscowego organisty i nauczyciela szkoły parafialnej - Adam Froń. Rok później z tym samym jasionowskim zespołem opracował i wystawił "Gwiazdę Syberii" Stanisława Starzyńskiego i "Karpackich górali" Józefa Korzeniowskiego.
Kościół w Jasionowie
Zbudowany w 1810 r. drewniany kościół, położony na niewielkim wzniesieniu, został na początku lat osiemdziesiątych przeniesiony do Zmiennicy (po wybudowaniu nowej świątyni w 1956 r. nie był użytkowany). Świątynia ta po rekonstrukcji w roku 1981 została poświęcona przez bpa Ignacego Tokarczuka (obecnie jest to kościół parafialny pw. Trójcy Św.). Wraz z kościołem przeniesiono do Zmiennicy płytę nagrobną A.D.E. Wzdowskiego z 1539 r. z pięcioma herbami: Szreniawa z literami I.W. oraz w narożnikach Szreniawa, Jastrzębiec, Gozdawa i Grzymała (?). Jej fundatorem był syn zmarłego, Jan Wzdowski. W dawnym kościele w Jasionowie użyta była jako stopień ołtarza głównego. W Zmiennicy ułożona jest na placu przykościelnym. Jest to najstarsza płyta nagrobna w regionie brzozowskim. W tym kościele pracował ks. Jan Bardzik (1853-1913) z Odrzykonia, który święcenia kapłańskie otrzymał w 1879 r., a od grudnia 1887 r. do stycznia 1913 r. był tu proboszczem, wpływając na kształtowanie postawy patriotycznej. Obecny jasionowski kościół parafialny pw. św. Katarzyny wzniesiony został w latach 1939-56. Urządzenie wnętrza częściowo zostało przeniesione z dawnego kościoła. Na uwagę zasługuje późnogotycka chrzcielnica z XV/XVI wieku, kamienna, ośmioboczna - z bogatą dekoracją heraldyczną, złożoną z 12 herbów. Powyżej kościoła wznosi się murowana plebania z połowy XIX wieku.
Dwór
Jasionów, Karta z księgi tabularnejW otoczeniu krajobrazowego parku z pierwszej połowy XIX wieku usytuowany jest murowany dwór, z cegły, wzniesiony zapewne w pierwszej połowie XIX wieku, niegdyś własność Truskolaskich i Dzieduszyckich. W dworze tym mieszkał m.in. szambelan dworu austriackiego i były starosta gródecki August Pius Dzieduszycki.
Dwór podpiwniczony, dwutraktowy, z sienią na osi. Elewacja frontowa pięcioosiowa z zadaszeniem wspartym na 5 kolumnach. Obiekt po przeprowadzeniu prac remontowych w połowie lat osiemdziesiątych użytkowany jest obecnie jako Ośrodek Zdrowia. Ponadto mieszczą się w nim 3 mieszkania dla obsługi medycznej.
Na północ od dworu usytuowany jest spichlerz folwarczny z I. połowy XIX wieku. Drewniany, konstrukcji zrębowej.
W otoczeniu dworu rozplanowane zostały Ogrody na skłonie wierzchowiny i pośród pól ornych. Starodrzew jest wyraźnie dominującym elementem w bezleśnym krajobrazie wsi. W rozplanowaniu ogrodów wyróżnić można dwie fazy. Na folwarku w otoczeniu starego parterowego dworu oraz drewnianego spichlerza zachowane są z I połowy XIX w. naturalnego pochodzenia zbiorowiska roślinne z pomnikowymi drzewami: topoli białej, jesionu wyniosłego i lipy szerokolistnej. W otoczeniu pałacu, pochodzącego z początku XX w. jest założenie ogrodu, rozplanowane na rzucie kwadratu. Sieć głównych dróg dojazdowych wraz z podjazdem do dworu przetrwała bez zmian. Drogi wewnętrzne zachowane są tylko częściowo. Czytelne są dwa stawy, dziś już częściowo zarośnięte, warzywniki, sad owocowy. Z krajowych drzew lipa szerokolistna i drobnolistna zajmuje około 30% składu gatunkowego. Licznie występują: jesion wyniosły, topola biała i osika, grab pospolity, klon paklon, dąb szypułkowy, świerk pospolity, klon zwyczajny i jawor, robinia akacjowa, brzoza brodawkowata, modrzew europejski, sosna zwyczajna, jesion wyniosły odmiana zwisła, wiąz górski. Rosną też okazałe: buk pospolity odmiany purpurowej i dąb czerwony, sosna wejmutka, iglicznia trójciemiowa, daglezja zielona, sosna czarna, choina kanadyjska, jałowiec sawina, kasztanowiec biały i gładki.
Cmentarz w Jasionowie
Na miejscowym cmentarzu okazała kaplica Dzieduszyckich (pochowany w niej jest hrabia Kazimierz Dzieduszycki, zmarły 15 września 1893 r. w Jasionowie w wieku niespełna 19 lat) oraz groby: Adama Ostaszewskiego - "Leonarda ze Wzdowa" zmarłego w Krakowie, jego małżonki Marii Ostaszewskiej -Ostoja z Chłapowskich (30 XI 1864 - 7 II 1941, zmarłej w Krakowie) i ich córeczki Elżbietki Ostaszewskiej, zmarłej przedwcześnie 29 września 1897 r. we Wzdowie.
Znajdują się tu także groby: ks. prof. Ludwika Wasylewicza (12 XI 1898 - 10 X 1974) - uczestnika I wojny światowej, kapelana w randze kapitana w wojnie 1939 r., więźnia obozów w Działdowie, Łańcucie, Rzeszowie i ojca znanego rzeźbiarza prof. Mariana Koniecznego - Stanisława (1894-1966).
Na jasionowskim cmentarzu 11 października 1991 r. pochowany został - obok swojego ojca, żołnierza Legionów - prezes Najwyższej Izby Kontroli prof. Walerian Pańko. Pochodził z pobliskiego Turzego Pola, gdzie urodził się w 1941 r. Pracą zawodową związał się z Uniwersytetem Wrocławskim, a od 1974 r. z Uniwersytetem Śląskim. Napisał kilkadziesiąt prac naukowych. Od roku 1980 zaangażował się w ruchu "Solidarności". Był doradcą podczas strajków chłopskich w Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych. Organizował Sieć Organizacji Zakładowych "Solidarności" Wiodących Zakładów Pracy Śląska. Przewodniczył zespołowi rolnemu Społecznej Rady Legislacyjnej. Po 13 grudnia 1981 - internowany. W roku 1989 wybrany na posła do Sejmu. Był członkiem Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Przewodniczył sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego. Był współzałożycielem i wiceprezesem Fundacji Rozwoju Demokracji. 25 maja 1991 r. został prezesem Najwyższej Izby Kontroli. Na temat swojej ostatniej pracy powiedział dziennikarzowi tygodnika Taki Nie (ostatni Jego wywiad prasowy): Charakter pracy daleko odbiega od moich cech psychofizycznych. Zdaję sobie sprawę, że przyjęcie nominacji było koniecznością w nowym układzie politycznym Sejmu i Senatu. Nie ma o czym mówić. Jestem i staram się wywiązywać ze swoich zadań jak najlepiej. Mam nadzieję, że kiedyś będzie inaczej, a i moja cegiełka dołożona do porządkowania Polski będzie się liczyć.
Każde swoje działanie, każdą swoją pracę traktował niezwykle sumiennie. Zależało mu na przystosowaniu NIK do nowych warunków życia państwowego. Konsekwentnie akcentował swoim pracownikom niezaangażowanie polityczne i nieuleganie naciskom oraz interwencjom. Z wielką sympatią odnosił się do swoich stron rodzinnych. Często odwiedzał matkę w Turzym Polu. W Brzozowie spotykał się z przyjaciółmi z lat szkolnych. Był częstym gościem proboszcza miejscowej parafii, a zarazem swego nauczyciela religii w brzozowskim liceum, ks. prałata Juliana Pudły. We wrześniu 1985 r. podczas organizowanych w Brzozowie II Dni Kultury Katolickiej wygłosił referat o znaczeniu papieskiej encykliki Laborem exercens. 7 października 1991 r. zginął tragicznie. Cztery dni później w kościele parafialnym w Jasionowie odbyły się uroczystości pogrzebowe. Wzięły w nich udział delegacje: Sejmu z marszałkiem Mikołajem Kozakiewiczem, Senatu z Andrzejem Stelmachowskim i Józefem Śliszem, Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego z Mieczysławem Gilem oraz rządu z szefem Urzędu Rady Ministrów Krzysztofem Żabińskim. Mszę św. żałobną odprawił ordynariusz diecezji przemyskiej, ks. abp Ignacy Tokarczuk. Honorową wartę zaciągnęli żołnierze.
Na cmentarzu przedstawiciel Kancelarii Prezydenta Szymon Pawlicki odczytał list od prezydenta RP, który pośmiertnie uhonorował prof. Waleriana Pańkę Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.
Osoby związane z miejscowością
Marian Konieczny - artysta, rzeżbiarz
Janusz Gołda - pisarz
Walerian Pańko - prezes NIK
Adam Ostaszewski - wynalazca
Gustaw Truskolaski - generał
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Jasion%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie)
|
